بررسی مزیت نسبی و شاخص های حمایتی خرمای شاهانی (مطالعه موردی استان فارس شهرستان جهرم)

از گذشته دور خرما یکی از محصولات مهم و استراتژیک کشور بوده است. تولید هر محصولی در کشور باید علاوه بر سودآوری برای تولیدکنندگان آن، برای کشور نیز دارای سودآوری باشد و به عبارت دیگر هزینه ای که در کشور صرف تولید یک محصول می شود باید کمتر از درآمد حاصل از صادرات یا هزینه مصروف برای واردات آن باشد که اگر چنین باشد کشور در کالای مذکور دارای سودآوری اجتماعی و مزیت نسبی است. با توجه به پتانسیل بالقوه و بالفعل کشور در تولید محصولات باغی، لزوم برنامه ریزی مناسب تولید و صادرات برای این محصولات بسیار ضروری به نظر می رسد و مطالعات مزیت نسبی و شاخص‏های حمایتی به خوبی می تواند شرایط را برای برنامه‏ریزی آینده در خصوص صادرات و حمایت‏ها مشخص نماید. در این مطالعه از روش ماتریس تحلیل سیاستی (pam) و شاخص‏های هزینه منابع داخلی (drc)، مزیت نسبی آشکارشده (rca) و مزیت نسبی آشکارشده متقارن (rsca) برای محاسبه مزیت نسبی تولید و مزیت نسبی صادراتی خرمای شاهانی شهرستان جهرم در استان فارس استفاده شده است. برای بررسی سیاست‏های حمایتی از این محصول از شاخص‏های محاسباتی ماتریس تحلیل سیاستی بهره گرفته شده است. شاخص drc مقدار 65/0 را برای خرمای شاهانی شهرستان جهرم نشان می‏دهد که حاکی از مزیت نسبی این محصول است. شاخص npc، 62/0 محاسبه شده است که نشان می‏دهد سیاست‏های داخلی، درآمد کشاورزان را نسبت به درآمد آنها بر پایه قیمت‏های جهانی کاهش داده است و سیاست‏ها به ضرر تولید این محصول بوده است و دولت از درآمد تولیدکننده مالیات غیرمستقیم گرفته است. شاخص npci اثر سیاست‏های دولت را در زمینه نهاده‏ها نشان می‏دهد. این مقدار برای خرمای شاهانی شهرستان جهرم 75/0 است که نشان می‏دهد بر اساس سیاست‏های داخلی، دولت به نهاده‏ها یارانه پرداخت نموده است. شاخص epc یا ضریب حمایت موثر برآیند سیاست‏های داخلی در دو زمینه درآمدی و نهاده‏ای را نشان می‏دهد. مقدار شاخص مذکور برای خرمای شاهانی شهرستان جهرم 62/0 است که حکایت از عدم حمایت دولت در زمینه درآمدی و نهاده‏ای از این محصول دارد. همچنین شاخص‏های مزیت نسبی آشکارشده (rca) و آشکارشده متقارن (rsca) طی سال‏های 2009-2000 محاسبه گردید که نشان‏دهنده مزیت نسبی صادراتی بالای محصول است. نتایج نشان داد شاخص‏های مذکور طی سال‏های مورد بررسی دارای تغییرات زیادی است که به دلیل تغییر در ارزش صادرات طی این سال‏ها می‏باشد. در پایان توصیه می‏شود به مباحث بازاریابی شامل درجه‏بندی و بسته‏بندی این محصول توجه ویژه مبذول گردد تا زمینه جهت افزایش قیمت محصول در بازارهای داخلی و خارجی فراهم گردد.